3.ebaluaketa

1.      Zein da XV. Mendeko aldaketa nagusia ?

XV. mendeak bizimoduaren eta gizakiak bere buruaz zeukan kontzeptuaren aldaketa  handia ekarri zuen. Aldaketa horri Errenazimentu esaten zaio non berrikuntza esparru hauetan gertatu. Ekonomia. Nazioarteko merkataritzaren eta bankaren sorrerarekin, dirua bihurtu zen jarduera guztien eragile. Politika. Estatu nazionalak sortu eta monarkiak indartu egin ziren eta politika Elizaren babesetik aldendu. Bizitza ulertzeko modua. Indibidualismoaren gorakada, agintearen aurrean jarrera kritikoa eta norbanakoaren askatasunaren baieztapena.

2.      Zein da mende horren amaieran XV. Mendean gertatzen den gertaera nagusia ?

Aldaketa horiei elizaren bizitza berritzeko behar larria eta premiazkoa gehitu behar zaizkio . Aita santu eta gotzain batzuek ardura handiagoa jarri zuten artean   eta botereari eusten , fededunen espiritualtasunean baino . Era berean, behe-kleroak prestakuntza eskasa zuen eta ez zuen oso bizimodu eredugarria egin eta herriaren heziketa-maila ere txikia zen eta azken judizioaren eta infernuaren beldurrez bizi.

Aldaketaren aldeko lehen ahotsetako bat Erasmo Rotterdamgoa (1469-1536) humanistarena eta biblia fededunek hitz egiten zituzten hizkuntzetara itzuli proposatu.

4-Zer egin behar izan zuen Eliza katolikoak ? Zer erabaki zuen ?

Erreforma protestantea Europan hedatu zen. 1534an, Henrike VIII.a Eliza katolikotik aldendu zen, bere burua anglikanoaren buruzagi aldarrikatuzuenean. Joan Kalbinek erreforma protestantea ezarri zuen Generan. Haren arabera, denok açgaude Jainkoak salbatzera edo kondenatzera aurretiaz bideratuta. Erreforma katoliko edo kontraerreforma esan . Katolizismoak errefgorma protestanteari em,andako erantzuna. Historiako kontzilio luzeena izan zen : 1545etik 1563 ra iraun zuen, tyrenton egin eta Paulo III.a aita santuak deituta. Kontzilioak b helburu zuen , bnatetik protestantismoak eragindako galderen aurrean eta bestetik kleroa prestatzeko eta kristauak hobeto hezteko beharrezko arauak dekretatzea.

6-Zer da sekularizazioa? Zein izango da bere eragina ?

Sekularizazioa gizarteak bizitako aldaketa-prozesu sakon bati ematen zaion izena da, zeinean erlijioari estuki loturiko balioek zein erakundeek indarra galtzen duten, balio ez-erlijiosoen eta erakunde sekularren mesedetan. Sekularizazioa, horrela, nagusiki soziologian zein filosofian erabilitako kontzeptua da. Sekularizazioaren tesia, bere aldetik, modernizazioaren bidez erlijioak gizarte-bizitzan zein gobernuetako erabakietan eraginik izango ez duenaren ustea da.
Sekularizazioa teoria gisa edo prozesu historiko gisa uler daiteke. Teoria gisa hartuz, Karl Marx, Sigmund Freud, Max Weber eta Émile Durkheim bezalako gizarte-zientzialariek azaldu zuten nola gizarteen modernizazioarekin batera erlijioaren eraginaren gainbehera zetorren.
Historialarien ikuspegitik, sekularizazioak bestelako zentzua du. Horren arabera, Eliza atolikoak gobernu desberdinekin izandako harremanen aldaketari deritzo, zeinaren ondorioz gobernuen gain Elizak zuen eragina gutxitu baitzen. Horri lotuta, Elizaren batekin lotura formalik ez duen estatu-egitura sortu zen, estatu sekularra hain zuzen.
7- Zer eragin du ilustrazioa?

Europako kultur eta filosofi mugimendua izan zen ilustrazioa. "Argien mendea" ere esan izan zaio (XVIII. mendea), gizateriaren ilunpeak arrazoimenaren bidez "argitzea" baitzuen helburu. Burgesiaren goraldi eta zientzien aplikazio teknikoen garapenari  lotuta zegoen mugimendua. Horren oinarrian filosofo frantsesen lanak eta arrazionalismoa daude: errealitate fisikoak aztertzeko erabilitako metodoa errealitate ekonomiko, politiko, erlijioso eta beste askori ere aplikatu nahi izan zioten. Gizartearen ideia eta pentsamoldeak aldatu egin nahi zituzten, hiru zutabeotan oinarrituz: gizabanakoaren balioa, arrazoimena eta aurrerapena.

Politikan, ilustrazioaren isla despotismo ilustratua izan zen. Baina horrekin batera teoria errepublikar eta antikolonialistak agertu ziren eta horiek izango ziren Ilustrazioari amaiera emango zion iraultza burgesaren oinarri. Mugimendu horretako pertsonaia nagusiak Frantzian Montesquieu, Voltaire eta Rousseau izan ziren; Alemanian Wolff eta Kant. Italian eta Espainian Ilustrazioak etena eragin zuen gutxiengo ilustratu eta herri katolikoaren artean.

Euskal Herriak XVIII. mendean kultur loraldi oparoa bizi izan zuen, Hegoaldean batez ere. Lekeitio, Mutriku, Bilbo eta Donostian egiten ziren bilkura-solasaldien bitartez gorpuztu zen. Itsaso-portu zuten herri haietara errazago iristen ziren atzerriko berri eta argitalpenak, Frantziatik batez ere. Hala ere, barnealdeko herri batean, Azkoitian hain zuzen, zegoen talde dinamikoena. Mugimenduaren bultzatzaile nagusiak Euskal Herrian Azkoitiko Zalduntxoak izan ziren, Peñaflorida kondearen inguruan bildurik. Euskal Herriaren Adiskideen Elkartea eta Bergarako Erret Mintegia sortu zuten. Halaber, orduantxe jaio zen apologisten mugimendua, aita Larramendiburu zuela.

8- Zer arazo agertzen dira xv mendetik aurrera zientzialariekin?baten bat azaldu.

San Juan de la Cruz, zeinen jaiotza-izena zen Juan de Yepes Álvarez eta Juan de San Matías fraide bezala bere lehen identifikazioa (Fontiveros, Avila, Espainia, 1542ko ekainaren 24a - Úbeda, Jaen, 1591ko abenduaren 14a), erlijioso bat eta Errenazimentu espainiarreko olerkari mistikoa izan zen. Aginduko berritzailea izan zen Karmeldarrak eta Karmeldarren Aginduko kofundatzailea OinutsakTeresa de Jesús Santuarekin. 1952etatik olerkarien nagusia da hizkuntzaespainiarrean.

Hirietako eta erreinuetako aurrerapen ekonomikoak, beste kultura batzuekiko merkataritza-kontaktuak, ikerketa|estudio|ikasketa humanistikoen susperraldia posible egin zuen komentuetatik harantz, mendebaleko tradizio kulturala Erdi Aroan zehar mantendu zutenetatik. "Humanismo" hau, humanitas-a, Leonardo Bruni de Cicerón-ek

eta Aulo Gelio-k moldatutako hitza, zen "bihozbera edo gizonaren|gizakiaren duintasunerako egokiak" diren ikerketak|estudioak|ikasketak jakinarazteko.

Halaber, naturaren behaketak|oharrak eta ikerkuntza-espiritu berriak, produzitu zuten garaiaren nahiko pertsona famatuk, unibertsoari buruz ideia zaharrekin, beste gauza batzuen artean, apur zezatela. Hark hurrengo mendean eramango du Galileo Galilei bezala irudi agerpenera.

Aldi berean, eta idazki greziarren berrirakurketako eta kontinentearen|edukitzailearen gaineko eragin arabiarreko urteetako ondorio bezala, Lurrak esfera-forma|era|sasoia zuela onartu zen.

9- Nortzuk izan ziren, XIX. mendearen amaieran, Elizaren protagonistak? Zer egin zuten?

Charles de Foucauld (Estrasburgo, 1858 – Tamanrasset, 1916) frantses esploratzaile eta misiolaria. Armadako ofiziala zela, esplorazio-bidaia bat egin zuen Marokora (1883-1884). 1886an gudarostea utzi eta Notre-Dame-des-Neigeseko tropan sartu zen (1890). Palestinan, Sirian eta Aljerian egonaldiak egin zituen. Apaiz egin (1901) eta ermitau-misiolari egin zen Saharan, hasieran Beni Abbesen, eta gero Tamanrasseten (1905). Senusiek hil zuten. Rennaissance du Maroc (1888, Marokoren Errenazimentua, Duveryer laguntzaile zuela), eta tuaregei buruzko lanak idatzi zituen: Grammaire et Dictionnaire fançais-touareg, Touareg-français, Poésies touaregs, eta erlijio-liburuak.

Foucauld-ek kokatzen dute 1884ko uztailetik aurrera fedearen atalasean, nahiz eta bere behin betiko konbertsioak urteak eskatu. 1886an, Foucauld itzuli zen espiritualki oso pertsona egongaitza, otoitza askotan errepikatzera helduko lukeena: «Jainko nirea, bazaude, eragin ezazu nik ezagut» zaitzadala, sartzen zen bitartean eta elizatik irteten zen behin eta berriz. Bere topaketa eta Henri Huvelin apaizarekiko aitormena 1886ko urriaren 30ean, aldaketa erabakigarria bere bizitzan produzitu zuen. 1897 eta 1900 bitartean Lur Santuan bizi izan zen eta Nazareteko clarisan arteko santutasun ospea lortu zuen. Eremutarren bizitza eramatera pobrezia idealeko bere bilaketak, sakrifizioko eta penitentzia askoz erradikalagoko, gero eta gehiago eraman zuen.

2 ebaluaketa

KONTZILIO EKUMENIKOA

Eliz barruti jakin bateko nahiz Eliza osoko ordezkarien, bereziki apezpikuen, batzar nagusia, eliz doktrinari edo diziplinari buruzko gai bereziki garrantzizkoei buruz deliberatzeko eratua. Elizaren historian ez ezik, budismoari buruz ere erabili ohi da kontzilio hitza. Elizako kontzilioak ekumenikoak (unibertsalak), nazionalak edo probintzialak (eliz probintziakoak) izan daitezke. Kontzilio ekumenikoen zerrenda ofizialik ez badago ere, Eliza katolikoak hogeita bat hartzen ditu halakotzat. Eliza ortodoxoak lehengo zazpiak hartzen ditu ekumenikotzat, ekialdeko eta mendebaldeko Elizen arteko zismaren aurrekoak, alegia.

Lehen kontzilio ekumenikoa Nizean egin zuten 325ean, Konstantino enperadoreak deituta; gai nagusia arianismoaren gaitzespena izan zuen; Silbestre I.a aita santuak berretsi egin zituen hango erabakiak. Ondorengo zazpi kontzilio ekumenikoak ere ekialdeko hirietan egin zituzten, gehienetan enperadoreak deituta; aita santuak bere ordezkaria bidali ohi zuen; eta gero berretsi egin zituen horietako erabakiak. Ekialdeko eta mendebaldeko zismaren ondoren, Eliza katolikoak kontzilio unibertsal gehienak Italian egin izan dituHainbat aukeratako Elizara, ikusi da bere seme-alabarik biltzera behartuta, jada bere duintasunagatik edo jakituriagatik izan dadin, eta doktrinari dagokionez oposizio suntsitzaileari, moralari edo Ezarpenaren diziplinari aurka egitea. Batzar horiek jasotzen dituzte kontzilio izena, zeinetako Elizaren Probintzia bezala Elizako zati bat soilik bere gain hartzen duten batzuk zein herri bat guztiko Eliza; eta, besteak Ekumeniko dira . Unibertsalak, jada latitude guztietako ordezkariek Eliza guztiari eta laguntzen|joaten diotenari interesatzen zaizkien zereginei buruz eztabaidatzen dutelako. Kasu hauetan Aita Santua pertsonarengan doa eta saioen buru du zein Legados-egatik irudikatzea eragiten dio.

Orainaldira arte egondako Kontzilio Ekumenikoek hogeita bat mailaz igotzen dituzte. Ondoren aipatzen ditut, egin ziren denboraren, sortu zituzten zirkunstantziei eta erabaki ziren kontzilioko definizioei jarraituz.

Erromako hiru egoitza patriarkalen, Alexandriaren eta Antioquía-ren pribilegioak zigortu zituen, eta ohitura erromatarra hedatu zuen Eliza guztira Pazkoren egitearen data itunduz. Aditza da, Aitaren substantzia bereko, Jainkoren, eta Jainko beraz handiren Seme handia.,

Arrio-k Semearen jainkotasuna, Aitarentzako "consubstancial-aren", ukatzen zuen. Jesus jaio bazen, ez zegoen denbora orduan egon zen. El Jainko bihurtzen bada, denbora bat orduan egon zen ez zela.
Kontzilioak Arrio-ren irakaspenak deklaratu zituen heresia onartezina Elizarako eta Kristo Jainko dela funts bereko izanez, erabaki zuen.

1- Nicea-ren Kontzilioa (325).. Papa San Silvestre-aren autoritateagatik eta Constantino enperadore beraren epai betearazlearen azpian deituta. Kontzilio honek Arrio-ren Jesukristoren jainkotasuna eta Aitarekiko bere consustancialidad-a ukatzen zituen heresia kondenatu zuen. Ikustea: Homoousion. "Niceno-a sinboloa" edo Kredoa egin zuen.

«Dios Padre guztiahaldun bakarrengan sinesten dugu ... eta Jesucristo Hijo de Dios Jaun bakarrarengan, jaiota bakarra Aita, hots, Aitaren, Dios de Dios-en, Argi-Argiaren, substantziako Jainko egiazkoa Jainkoren egiazkoa, sortuta, ez eginda, Aitaren berezkoa...»» (Denzinger - 54 Dz-a).

2- Constantinopla-ren (381en) Lehen Kontzilioa. Papa San Dámaso-aren denboran, arduratu zen mecedonianos-etako, eunomianos-etako edo anomeos-etako heresiez. Niceno-a sinboloa, honengatik "niceno-constantinopolitano-a" kredoa deitzen dioguna, hobetu zen.

3- Éfeso-ren Kontzilioa (431). Papa San Celestino Iak deituta eta Patriarkak Alexandriako Cirilo-ren buru izanda, Kontzilio horrek cristológica heresia eta Nestorio-ko mariológica kondenatu zituen eta María-ren amatasun zoragarria, La Theotokos-en, aldarrikatu zuen. Efeso-ko sinboloak behar du bi naturak, bihozbera eta zoragarri Kristoren, nahasketarik gabe elkartuta daude eta beraz María "Jainkoren Ama" da egiazki.

4- Kaltzedonia Kontzilioa (451). Papa San León Iaren autoritatearen azpian Magno, Kontzilio hau Jesukristori ukatzen zutenen heresiez ari izan zen natura zoragarria edo giza edo nahasten zituzten. Ikustea: Nestorianismo

1. ERLIJIO ISLAMAREN HEDAPENA ETA KRISTAUTASUNAREN ARTEKO HARREMANA.

Mahoma hil zenerako, islama Arabia osoan hedatu zen, ia zeharo bateratuta baitzegoen. Mahomaren ondorengo kalifek lurralde ugari konkistatu zituzten, eta Omeiatarren eta Abasiden dinastiek are lurralde gehiagotan hedatu zuten islama.
Hedapen azkar horren arrazoi nagusiak honako hauek izan ziren: Tribu arabiarren indar militarra Inguruko lurraldeen ahultasuna, elkarren kontra borrokatzen jardun izanagatik. Musulmanek menderatutako lurraldeetako biztanleekin zuten jokaera tolerantea, tokien tokiko gurtzak eta legeak onartu egiten baitzituzten.Erlijio islamiarraren apaltasuna. Bizantziar Inperioko nekazarien egonezina, oso zerga handiak ordaindu behar baitzituzten.

2. NOLA MANTENTZEN DA KRISTAUTASUNA HERRI -MUSULMANETAN

VII. mendearen hasieran islamaren jarratzaileak sartu Iberiar penintsulan eta Al Andalus izeneko estu musulmana sortu eta beraien hiriburua Kordoba. Estatu hori Erdi Aroko kultura eta ekonomiaren gune handiena. Hispaniar populazioan islamera bihurtu non batzuek kristautasuna leial jarraitu mozarabiar jarraitu eta kristau-erlijioa ezin zuen kargu publikoa izan eta eliza kristau gehienak meskita bihurtu.

Mozarabiarrek elkarte garrantzitsuena eratu Kordoban eta erritu hispaniar-mozarabiar izeneko liturgia.

3.ZER EZAUGARRI ZITUEN ELIZA ERDI AROAN

Erdi Aroa ulertutako aldi historikoan gertatzen da, Inperio Erromatarraren erorialdiarekin eta Constantinopla-ren lorpenarekin 476a bitartean, XV.La garaiaren gizartea estamentuenta zatitzen zen; arteko hierarkia nabaria gailurra bereizgarri izanda zegoen aurkitzen zuen erregea. Gero noblezia aurkituko luke eta ondoren kleroa zegoen. Baina berandu surgio-a feudalismoa burguesia.El-a bereizi zen feudo-emateagatik zerbitzu truke eta sistema militarra.Este bere garapenaren puntu gorenera heldu zen XIII mendean, orduan aurrera gainbeheran sartu zen, zein bizkortu zuen XIV mendeetan eta XV.las-etan edukitze feudalak indargabetu ziren 1660ako legeagatik. Hala ere, luzatu ziren ohiturazko zuzenbide hau Zuzenbide Erromatarragatik ordezkatu arte Europako zona askotan.

4.DEFINITU

-Inbestidura laikoa : inbestidura laikoa ematen zen produzitzen zenean bat esku-hartzea abade-izendapenari edo prioreei dagokionez botere laikoetako eta edo kongregazioaren ondareetako antolamenduari buruzko erabaki-hartzeetan. Cluny-en independentzia borondatea, elizaren askatasuna laikoaren tartean sartzearen kontra babesteko erabilitako erreferentzia-modeloa, izango da denbora honetan.

-Simonia : elizaren karguko salmenta

-Mozarabe : Ematen zaio nagusitasun islamiarrean zeharreko Penintsula Iberiarreko lurralde musulmanean bizi zen kristauari.

2 ebaluaketa

1. Zer dira aita apostolikoak eta haien eginkizunak?

Guraso apostolikoei kristautasuneko, apostoluenerako berehalako belaunaldiko diren, idazkirik zaharrenen ( kanpo Testamentu Berria diren) egileak deitzea. Bere zatirik handienean gutunak, heziketak edo noizbehinkako izaera oso zehatzeko dokumentuak dira. Mezu kristaua era ordenatu edo sistematikoan adierazteko nahirik ez dago haietan. Guraso apostolikoak  elizan garrantzia handikoa.

Adibideak:

Gai moralak,gai kulturalak,gai diszplinakoa etab.

   2. Nortzuk dira elizaren aitak eta haien eginkizunak ?

Hasierako elizako gurasoak erortzen dira oinarrizko hiru kategoriatan, Guraso Apostolikoengan, Ante Nicenos Gurasoengan, eta post-Nicenos Gurasoengan.

-Guraso apostolikoak: haiek izan ziren bezala Bihozbera Erromako garaikideak Apostoluekin zen eta haiek beharbada, haiek berek tradizioa eta apostoluen irakaspena aurrera eramanez, erakutsi zutena.

-Ante-Nicenos Gurasoak izan ziren Guraso Apostolikoen ondoren eta 325 A.D-etako Nicea-ren Kontzilioa baino lehen bizi izan ziren haiek. Ireneo bezala, Ignacio, halako luminariak Justino Martir Ante-Nicenos gurasoak ziren.

- Post-Nicenos Gurasoak hartutako Elizako Gurasoak. Hemen, izen nabarmenak daude cual Agustín, Hipona-ren Apezpikua, sarritan Elizako (Eliza Erromatar Katolikoko) aita Elizaren doktrinako bere lan handiagatik deitzen dionaren; Crisóstomo, ahoa-urreztatuta, bere ahozko ezkonsari bikainengatik; eta Eusebio, 325erainoko Jesusen jaiotzatiko Elizaren istorioa A.D idatzi zuena.

3.LEHENGOKO MENDEETAN ZEINTZUK IZAN ZIREN KRISTAUTASUNAREN UNE GARRANTSITZUAK ?

300 urte inguruan, kristautasuna nahiko hedatuta zegoen Inperioko eremurik jendetsuenetan .Kristau gehienak ekialdean zeuden, eta ,mendebaldean, ebanjelizazioa motelagoa izan zen. Milvio zubiko guduan Maxentzio garaitu eta gero ,Jainkoaren laguntzari esker irabazi zuela esan zuen Konstantinok . 313.urtean , Milango ediktua argiaratu zuen eta erromatar guztiei kultu askatasuna eman zien. Horrela, erromatar gizarteko kristauek jendartean bizi zezaketen fedea. Elizak eragin handia izan zuen gizarte bizitzan eta politikan .Enperadorea, bere aldetik, elizaren barne gatazkak arautzen saiatu zen, eta kontzilio batzuk ere deitu zituen.

4.ZER DA EDIKTUA ETA IV. MENDEKO EDIKTU GARRANTSITZUA.

Legezko abisua agintaldia edo magistratu baten autoritatearekin argitaratutako dekretua da. Pretoreak legezko abisuetako printzipal igorleak, justizia emateaz arduratzen zirenak, ziren.

Bere agintaldian hasterakoan, magistratuek legezko abisu bat igortzen zuten informatzeko nola garatuko zuten bere zeregina., eta hiru parte| ditu:
Sarrera, erdialdea eta apendize bat.

Legezko abisuak betierekoak (baliotasuna zutela pretor-aren agintaldi guztian zehar) izan zitezkeen edo bat-batekoak (kasu zehatzerako igorrita eta harentzat baliotasun esklusiboarekin).

IV. MENDEKO EDIKTU GARRANTZITSUENA:

Constantino I-k eta Licino-k idatzi zuen eta Milanen aldarrikatu zen 313an. Inperio erromatarreko erlijio askatasuna ezarri zen, autoritateek kristauen kontra zuzendutako jazarpenak bukatuz.

5. ZER DA KONTZILIO BAT  ?

Kontzilio  buruzko zeregin garrantzitsuak doktrinara eta Eliza guztiaren diziplinara edo haren partez eztabaidatzeko deitutako apezpiku-batzarra. Lehen kasuan, Kontzilioa izango da unibertsal edo ekumenikoa ("oicomencós-a" unibertsala esan nahi duen grezierako). Halako dezala, aita santuak deitu behar du, hark edo bere ordezkariek buru izan, eta onartu guztietan eta beragatiko bere erabakien bakoitzean. Parte-hartzaile dagokionez, begien bistakoa da haiek, mundu kristau guztiaren adierazgarritasun handiarekin, gehiengoa izan behar izatea. Bigarren kasuan, kontzilioa da partikularra, nazioko izan ahal izango den, nazio-taldea, eskualdea bat edo elizaren probintzia. " (Vatikanoa II kontzilio: Dokumentu Beteak, San Pablo Editoriala, Bogota, 1995, orrialdeak 8-9). Kontzilioa forma legitimoan ez denean deitzen, hitz egiten du "kontziliabulua". Aita santuak hartu nahi duenean kristandade guztira -dogma aldarrikatzea, Elizaren antolaketa aldatzea edo heresia kondenatzea- bere gain hartzen duen erabakia, Kontzilioa dei dezake. Gregorio VII aita santuak zineko testua idatzi zuen 1709 urtea Aita Santua erabakitzen du Kontzilioak eztabaidatuko dituen gaiak. Badu saioa eteteko edo hura geroagoko datara eramateko boterea.

1. MENDEBALDEKO ZISMA AZALDU

Mendebalderen Zisma produzitzen da noiz XI-A Gregorio-ko 1378ako heriotzara kardinal erromatarrak aukeratu zuten HIRI-OSTIRALERAKO ondorengo bezala Kardinal disidenteko ikastetxe bat kontra egin zuten hautagai erromatarrari eta Clemente VII aldarrikatu zuten, zatiketa Eliza barruan sortu zuen. Konponbide -proiektu desberdinen ondoren -Via Cessionis, Via Compromissi eta Via Conventionis- saiatu zen akordiora Pisan (1409tan) kontzilioaren hasierarekin aita santu berria, Alejandro V, aukeratu zuten tokian iristea. Nabari ateratzen da hiru aita santu ez zen kontzilio berria deitzen duenagatiko inongo konponbiderik, Konstantzarengan (1414tan) hiru aita santuak baztertuta eta Martín V aukeratuta deklaratzen diren oraingo honetan, Zismaren itzaltzea ekarri zuena.

2. EKIALDEKO ZISMA AZALDU

VII mendean, hedapen musulmanaren ondorio bezala, ekialdeko lau Patriarkatuen hiru Islamaren boterean erori ziren: Alexandria, Antioquía eta Jerusalem. Horregatik, Ekialde kristauak harrezkero identifikatu zuen Eliza greziar edo bizantziarrarekin, hots, Constantinopla-ren eta bere eragin misiolariko fruitu bezala, nagusitasunagatik eskumeneko edo ohoreko gutxienez ezagutzen zioteneko, jaiotako elizen Patriarkatua. Constantinopla-ren orbitan biratzen zituzten kristandade hauek greco?oriental Eliza osatzen zuten.

Kristautasunak Ekialderen eta Mendebalderen, kultura greziar eta latindarraren, artean kontrajartzearen eragina jasan zuen. Constantinopla hertsiki lotuta Bizantzioko Inperiora bihurtu zen Ekialde kristauaren Patriarkatu nagusian, emulatzaile Pontifikatu erromatarreko, Erroma honetatik gero eta gehiago urruntzen zen bitartean eta bere babesa bilatzen zuen enperadore ireki edo germaniarrengan.

1. HERRI  GERMANIARREN KONBERTZIOA

 Germaniar herriak ebanjelizatu ondoren, Europan kristautasun gizartea sendotu zen, aita santuaren aginte espiritualaren eta enperadorearen botere politikoaren agindupean. Erdi Aroaren historia bi botere horien arteko aliantza eta istiluekin beteta dago.

Elizak frankoei eskatu zien bere eginkizunerako laguntza, haiek geldiarazi baitzuten islamaren aurrerapena Europan. Elkarlan horren truke, 756.urtean , Erromako aitasantutzak lonbardiarrei konkistatutako lurraldeak eskuratu zituen. Hala sortu ziren Estatu Pontifikalak . Une horretatik aurrera , Pedroren ondorengoak estatuburu bihurtu ziren. 800.urtean, Leon III.a aita santuak erromatarrena bezalako inperioa berreraiki nahi izan zuen kristau-fedea oinarrian hartuta. Baina gutxi iraun zuen. Handik denbora batera, islamaren aurrerapena ikusita, Joan XIII.a aita santuak germaniarrei eskatu zien laguntza eta , 962.urtean, Oton I.a egin zuen enperadore . Hala sortu zen Germaniako Inperio Santua. Botere politikoaren eta Elizaren arteko batasunak onura baino arazo gehiago eragin zituen. Mende bat igaro zen, Elizak ekintzarako nolabaiteko independentzia hartu arte.

2. ELIZ ESTATUAK ESTATU PONTIFIKALAK

 Estatu Pontifikalak ez dira sortzen, 752tarantz, Esteban II-ren pontifikatura arte. Erromaren gaineko Inperio bizantziarreko eta bere egoitza pontifikaleko tutoretza VIII mendearen printzipioetatik ezetza ematen ari zen. Ekialdeko inperioari buruz urruntzea benetako hausturako itxurekin, Filípico Bardanes enperadoreari aurka eginez, heretikoa hartu zuenera, Constantino I aita santuak bere kutxa ohiaren kontrako armak bizantziar zuzentzera heldu zituenean bezala, aldi bakoitza nabariago eta sakonago egin zen. Tentsio- giro hartan, hau Rávena-z jabetu ondoren Astolfo Erromaren kontrako lonbardiarraren erasoaren beldur izatea izanez, Papa Esteban-a, sorospenaren eskarian, doa frankoetara. Bere erregeak, Pipino el Breve-k, uzten dio. Frankoen esku-hartzeak Astolfo, Rávena «Errepublika Erromatarrera» eramatea onartu zuena, lasaitu zuen

Italiako erdialdeko lurraldea, 756-1870 bitartean aita santuen agintepean egon zena. Enperadore kristauek Erroma inguruko zenbait lur-eremu eman zioten Elizari: "San Pedroren ondarea". Barbaroen inbasioen ondoren, Bizantzioko inperioak VI. mendean berreskuratutako probintzietan zituzten lurraldeetara murriztu zen ondare hori. 568tik aurrera lonbardiarrek Italia inbaditu zuten eta Esteban II.a aita santuak Pepin Laburra errege frankoari laguntza eskatu zion (754). Eztebe II.a (Erroma, 715 - † ibidem., 757ko apirilaren 26a) Eliza Katolikoaren 92. Aita Santua izan zen 752 eta 757 urteen bitartean . Bizantziar Inperioaren menpean izateko azken aita santua izan zen (baita frankoen menpean izateko lehendabizikoa).

3.MONAKOTZAREN JATORRIA

Pertsona edo talde batek, erlijio arrazoiengatik daraman bizimodu aszetikoari deritzo. Monakotza-era zaharrena budismoaren baitan garatu zen duela bost mila bat urte.

Monakotzan bizi direnei monako deritze otoitza,meditazioa, gizartetik at bizitzea edo gizartearekin harreman mugatuak izatea, kastitatea eta taldearen baitan elkarbizitza izaten dira beren ezaugarri nagusiak, aurrez egindako boto eta promesari jarraiki.

Monakotzaren xede nagusiak bi dira: alde batetik, jainkotasunarekin bat egitea, eta purifikazioa, bekatuak eta grinak garbituz.

1. ZER IZAN ZEN INBESTIDURAREN EZTABAIDA

Botere zibilak botere erlijiosoa erabiltzeko muturreko egoeraraino heldu zen eta azkenean, Inbestiduraren Eztabaida eragina zuen.

Gregorio VII.ak laikoei karguak ematea galarazi zuen eta, 1075ean, Henrike IV.a enperadorea eskumikatu zuen erabakiari onartu. Wormseko konkordatuak(1122) eman zion istilu horri amaiera. Elizak gotzainak eta abadesa izendatutako zituela erabaki, baina erregearen esanetan ere egon eta aita santutzat eta mendebaldeko enperadoreen arteko botere borrokek hainbat mende iraun.

2. MONAKOTZAREN BERRIKUNTZA X.MENDETIK AURRERA

Benetako erreforma behar zen eta hori X.mendea eta XI. mendea gauzatu eta bi gun nagusi :

1-Clunyko abadia(910) hango fraideek San Benediktoren Erregelaren printzipio nagusi berrezarri eta horretarako botere mundutarretik aldendu eta monasterioan sartutako ohiturak eta menpeko monasterioak Europa osoan hedatu ziren eta bide batez arte erromanikoa zabaldu

2-Citeaux edo Cisterreko abadia fraideek haien aurrekoek egindako zenbait akats non ia bi mende geroago Roberto Molesmekoak Citeaux edo Cisterreko abadia sortu eta Clunyeko hasierako zorroztasuna.

3.ZER DIRA ESKEKO ORDENA , ZENBAIT EGON ZIREN ETA ZERGATIK

XII. mendean, hirien garapenaren eta zenbait heresiaren hedapenaren ondorioz egoera berria sortu Elizan non landa eremuetako apaizak ez ziren gai hirietako behartsuetako oldeei  eta erlijioa bizitzeko beste erak : eskeko ordenak

Gizon nabarmenak San domingo guzmanekoa predikatzaile edo domingotarren ordenaren sortzailea eta Frantzisko Asiskoa senide gaztea edo frantziskotarren sortzailea. Eskeko fraideak pobrezian bizi ziren hirietako elkarte txikietan. Ebanjelioaren berri eman eta lan intelektuala egiten zuten eta abadia handien aberastasunik limosnei esker lortu bizibidea horregatik dira eskekoak.

4. ZER DIRA GURUTZADAK ETA ZENBAIT EGON ZIREN

     Gurutzadak izan ziren Lur Santuaren (Jerusalemen) kontrola hartzea helburu zuten armada kristauek burututako espedizio militar batzuk. Guztira joan ziren 8, 1095etako haietako lehena eta 1291tako azkena izanez, ia 200 urtetan libratutako kanpaina militarrak.
Elizaren autoritateak eta Europako Erdi Aro Baxuan agintzen zuen erlijiozkotasun beroak bultzatuta, gainera garaiaren noblezia feudalaren interes espantsionistengatik, gurutzadak musulmanei aurre egitera batez ere zuzenduta eta desleial zeuden oro har. tortura ugariko zurrumurruak iristen ziren. Konstantinoplako hiriburuarekin, Inperio Bizantziarrak bere hegemonia ikusten zuen ere arriskuan egotea Ekialdeko Europan.

2 ebaluaketa

1.Bila ezazue Elizaren hastapenak azaltzen dituzten bibliako aipuak

2.Nolakoak ziren lehen elkarte horiek? Nortzuk zuten agintea elkarte horietan?  Nola antolatzen ziren?

 Lehenengo kristau-elkarteak esperientzia komun  batetik sortu . Mendekostetik aurrera benetako elkartea sortu kristau elkartean: otoitz egin zuten, ospatu,elkarren senide sentitzen ziren eta berri ona aldarrikatzen zuten. Hasieran, denak ziren juduak, Jesusen ingurukoak, baina pixkanaka beste hiri batzuetara irits joan eta ebanjelioaren mezua pagaba izenekoei helerazo zieten, juduak ez ziren haiei.

Beraren  agintaria  sorrarazi zituen kristauen artean, paulok batez ere, irmo defendatu zuen mezua  denontzat Berbera paganoei ez zitzaiela zertan eskatu lege juduak betetzeko.

Elizaren lehenengo mende horretan, artean oso lotuta zegoen apostuluei eta apostuluen artean Pedro zen nagusi eta beste denak onartu.Mendearen bigarren erdialdean,ahoz transmititutako apostuluen irakaspen guztiak non Itun berrian idazketan agertu.

3.Zeintzuk dira elkarte horiek zuten iritzia Elizari buruz?

Elizari buruzko Itun berriko funtsezko testuek honako hau diote:

­- Eliza komunioa da :ez dago ez judurik ez greziarrik, denok deitu gaituzte komunio unibertsalera. Jesusenganako fedeak heziak apurtu. Gizateria autista dago eta behin betiko berradiskidetzea non bidea irekitzen duena Jesús gurutzean hil.

- Jainkoaren Eliza gizon emakume guztien deia da: Jainkoak nahi duen gizateriaren hazia  da. Eliza batzarra esan nahi du.

- Eliza Kristoren gorputza da, berriro dakarrelako Kristo mundura bere indar salbatzaile non kide guztiak desberdinak izanda, ezinbestekoak eta beharrezkoak baitira.

4.Zer jasan behar izan zuten lehen kristauek? Norengandik jasatzen zuten? Zer dela eta?

Kristauak jasan zituzten zailtasunak gizartean. I mendean kristautasuna Inperioko hiririk garrantzitsuenetara iritsi . Erlijio berri hori nabarmenduz joan zen eta hainbat erreakzio eragin, baina ia asko gehienek arbuiatu egin hasieran. Botere politikoan susmoak zeuden. Kristauek uko enperadorea  gurtu edo edozein matxinada .Garaiko intelektualek ere arbuiatu non beraien ustez kristauen arrazoiaren aurkakoa da. Azkenik, kristauak klaserik apalenetatik zetozen, esku-langileak ziren eta kristauen berdintasun eta senidetasun susmagarria.

Jazarpenak erromatarrengandik jasan izan behar zuten beraien aurka joaten zirelako baina gehiengoa zen enperadoreagandik non Erromako inperioa zegoen enperadorea

1 ebaluaketa

SANTA TERESA DE JESUS

Teresa de Ahumada Avilan, 1515eko martxoaren 28an, jaio zen.
Bere urte laburrenetatik mistika gorespena sentitzen hasi zuen, eta 7 urteetan bere etxetik ihes egin zuen anaia batekin, martirioa bilatzera joateko.Beheko sura itzulita, hamabi urteetan, erabat eragin zion eta bere bokazio erlijiosoa erabakitzea iruditu zuena, pasatu zuen galtzeko minagatik bere amari.
16 urteetan sartu zen Santa María de Gracia-ren komentuan, bere aitak bere frecuentaciones txarren ondorioz eramanda, haien artean batekoa bere saria, eta zalditeria-liburu irakurgai esajeratuetako.
1534ko azaroaren hiruan, 19 adin-urteetan, izan zen Avilaren Hezurmamitzeko komentuan. Gutxi gero larriki gaixo erori zen eta bere aitak bainu mineraletara eraman zuen: bere neurosien lehen sintomak sentitzen zituen. Final del formulario

1537an, bere aitaren etxean, paralurrikara-erasoa jasan zuen, eta bi urtetan zehar paralitiko egon zen.
Sendatu zuen, eta nahiko urtetan zehar bere fedea nahiko entibiada ibili zen, azken irrika|erremin erlijiosora itzuli zela eta guzti, hark dion bezala, Kristo aurpegi haserrearekin agertu zela.
Orduan uste izan zuen bere hoztasunaren kausa sekularrekiko bere ohikoegi tratutik zetorrela, eta erabaki zuen Carmelo-ren agindua, zeinetako zen, berritzea, eta monje erlijio oinutsik eta komentuan sartutakoak sortzea.
Ordua zen erreforma hauek irits zitezela, agindua erabat lasaituta zegoen .

Bere enpresan zailtasun handiek bete behar izan zuten, baina bere ahizpen|arreben batek, beste senide batzuek, hainbat jaun errukitsuk eta Alba-ko dukesak eraginkortasunez lagundu zioten.
Bere lan nagusiak prosan dira: entretenigarriak behin, especiosas beste batzuk, santua, haietan letrarik bere ezaz hainbeste kexatzen dena, estilista aparta zela probak dira.
Bere poesiei dagokienez, osatu ziren, hark Jainkotasunak ematen ziola zioenagatik, irrika|erremin mistiko handiagoko une batzuetan.
Herriko sonetoa, hemen ematen dutenetako azkena San Juan de la Cruz-i ere erantsita da. Soneto honen espirituak, hain zuzen, dirudi santuaren, baina bere formak baizik dirudi bere lagun apartaren.
Teresa Santua hil zen, gero bere erreforma lana, 1582ko urriaren 4an, hirurogeita

Teresa-k santu damudun apartak, San Agustín eta, erabakigarriak izan ziren bi gertaera lotuta santuaren bizitzan daudenekin, Santa María Magdalena maiz, bere duintasungabetasunaz gero eta gehiago konbentzituta, hel egiten zituen. Lehena, San Agustín-en "Aitormenen" irakurketa izan zen. Segundoa santuak Jaunaren Pasioaren irudi baten aurrean esperimentatu zuen penitentziarako deia izan zen: "Santa María Magdalena nire laguntzan zihoala sentitu nuen . . . eta harrezkero asko aurreratu dut bizitza espiritualean".

Santuari erakartzen zuten baina odoldutako Kristoak eta agonia sakona adieraziz. Aukeran, oso gurutze mingarriaren aurrean gelditzerakoan galdetu zion: "Jauna, nor jarri zuen horrela?, eta ahotsa|hitza zioela iruditu zitzaion: "Bisita-aretoko|egongelako zure hitzaldiak|hizketaldiak, horiek horrela jarri zutenak, Teresa, izan ziren". Hura negar egitera hasi zen eta izugarri hunkituta geratu zen. Bainaegun horretatik jada ez du denborarik|eguraldirik galtzen berriro ere hitzaldi|hizketaldi alferretan eta santutasunari ez daramatzaten adiskidetasunengan.

KONTEXTU HISTORIKOA

Amerikaren (1492ren) aurkikundeak eta Constantinopla-ren (1453ren) jaitsierak|erorialdiak, Aro Modernoaren hasiera markatzen dute.
Mundua XVI mendean bat-batean handiago bilakatzen da: Kolonek bere gela|laugarrena|laurdena eta azken bidaia (1504) ondorioztatzen ditu, Núñez de Balboa Euskaldunak Hegoko Itsasoa aurkitzen du: Ozeano Barea (1513), Hernán Cortés Tenochtitlán-en (1519tan) sartzen da, Elcano-k lehen munduari bira (1522) amaitzen du eta Pizarro Perura (1531tara) iristen da.
Copérnico-k Revolutionibus-eko argitaratzen duenean (1543) kosmosaren zentroa|gunea ez garela guri azalduz unibertsoa ere handiago" bilakatzen da".
Artea perfekzio teknikora heltzen da: Miguel Ángel-ek El David (1504) zizelkatzen du eta Leonardo-k La Gioconda, San Pedro del Vaticano-ren (1505en) eraikuntza|joskera hasten den urte ber, margotzen du.
Baina mundua handiago eta politago, baizik eta krudelagoa ere da ez soilik: Su-armek bere agerpena egiten dute Pagotxa gudua (1522tan), eta Amerikaren lorpenak epidemia ikaragarriko hedadura dakar. 

BENEDIKTO XVI

Joseph Ratzinger kardenala, Papa Benedicto XVI, Inn, Passau-ko (Alemaniako) diozesia, am Marktl-en jaio zen 1927ko apirilaren (Larunbat Santuaren) 16an, eta egun horretan berean bataiatu zuen. Bere aita, jendarmeriaren komisarioa, zetorren Bavaria Bajaren nekazari familia zaharrarengandik, baldintza ekonomikoko baizik apalak. Bere ama Rimsting-eko artisau alaba zen, Chiem aintziran, eta hainbat hoteletan sukaldaria gisa ezkondu baino lehen lan egin zuen. Pasatu zituen bere haurtzaroak|haurrak eta Traunstein-en bere nerabezaroa, Salzburgoko hogeita hamar kilometrotara, Austriarekiko mugatik hurbil herri|eserleku txikian. Marko horretan, hura bera "mozartiano-a" definitu duenean, bere kristaua, giza eta kulturala heziketa jaso zuen. Egoera konplexu horretan hain zuzen, edertasuna eta Kristorekiko fedearen egia aurkitu zituen; hartarako funtsezkoa izan zen bere familiaren jarrera, ontasun-lekukotasun argia beti eman zuen eta itxaropena ematen duenaren, bat sustraituta Elizako kidetza. Bigarren mundu-gerrako azken hilabeteetan zerbitzu laguntzaile antiaereoetan erroldatu zen. 1946 1951 estudiatu zituen filosofia eta filosofiako eta Freising-en teologiako goiko Eskolan eta, Bavarian, Municheko unibertsitatean teologia. Apaiz-antolamendua jaso zuen 1951ko ekainaren 29an. Urte bat geroago, irakasle bezala bere jarduera hasi zuen Freising-eko goiko Eskolan. 1953an teologian doktoratu zen tesiarekin: "Herria eta Agustín san-eko Elizaren doktrinako Jainkoren etxea". Lau urte geroago, Gottlieb Söhngen funtsezko teologiako irakasle ezagunaren zuzendaritzaren azpian, prestaketa lortu zuen irakaspenerako gainean hitzaldiarekin: "Dohatasuna san-etako historiaren istorioaren teologia". Filosofiako goiko Eskolako funtsezko teologia dogmatikoko irakaslea eta Freising-en teologia bezala jardun ondoren, bere irakaskuntzaren jarduera jarraitu zuen Bona bitartekon, 1959 eta 1963; Muñiste bitartekon, 1963 eta 1966; eta Tübingen bitartekon, 1966 eta 1969. Azken urte honetan pasatu zen dogmatikotako eta Ratisbonako Unibertsitatean dogmaren historiako|istorioko, Unibertsitatearen errektoreorde kargua ere hartu zueneko, katedraduna izatera. 1962 1965 Vatikanoa "aditu" bezala II Kontziliorako ekarpen nabarmenak egin zituen; joan zen Joseph Frings kardinalaren teologo aholkulari bezala, Koloniako artzapezpikuaren. Bere jarduera zientifiko biziak eraman zuen Apezpiku-Konferentzia Alemaniarraren zerbitzura eta Nazioarteko Komisio Teologikoaren kargu garrantzitsuetan aritzera. 1972an, batera Hans Urs-ekin Balthasar von-a, Henri de Lubac eta beste teologo aparta, "Communio" teologia aldizkaria|ikuskatzea sortu zuen. 1977ko martxoaren 25ean, Papa Pablo VI-ak Municheko eta Freising-eko artzapezpikua izendatu zuen. Maiatzaren 28an apezpiku-Antolamendua jaso zuen. Lehen apaiz diozesiarra izan zen, 80 urteren ondoren, artxidiozesi bavariar handiaren gobernu pastorala onartu zuenen. Kardenalak Pablo VI sortu zuen, Urte bereko ekainaren 27aren udalbatzan, "Tiburtino-ko Kontsolamenduko gure Andrearen" titulu presbiteralarekin. 1978an, Cardenal Ratzinger-ak Konklabean parte hartu zuen, abuztuaren, I Juan Pablo, mariológico-a nazioarteko III. Kongresura, Guayaquil-en (Ekuadorren) gertatu zen bere Mandatari Berezia izendatu zuen zein aukeratu zuen 26rako 25eko ospatuta, 16ko irailaren 24ra. Urte bereko urrian, parte hartu zuen Juan Pablo II aukeratu zuen Konklabean ere. Kontalaria izan zen, 1980ko Apezpikuen Sinodoko V. Batzar orokor arruntean, gaiaren gainean: "Mundu garaikideko familia kristauaren misioa", eta, 1983ko VI. Batzar orokor arruntaren utzitako Lehendakaria, "Adiskidetzea eta penitentzia Elizaren misioaneko" gainean. KONTEXTU HISTORIKOA XX mendean hasten da munduko eskualde bakoitzeko era desberdinean. Alde batetik Europa dago azken urteetan zehar munduko ordena ekonomiko eta politikoa zuzendu zuela.Ipar Amerikan Estatu Batuak sendotu ziren zein Europak hemendik aurrera izan behar izango lukeen potentzia berria bezala XIX mendean zehar. Aitzitik, hegoa Amerikaren lekua bere garapen politiko sozialean atzeratuta geratu zen nabarmen eta bere nazio gazteen gehiengoa gerra zibiletan bilduta zeuden edo bere auzotarrekin eta batzuk batekin bere independentzia lortzeko borroka egiten zuten ere. Alemaniak, Versailleseko Hitzarmeneko antolamendu astunek itota, bere sistema finantzarioa zuen mende horretan ezagutu zuen krisirik handienean, egonkortasun demokratikoa Weimarreko Errepublikarekin lortzea tratatzen zen bitartean zeinetako von-a Paul Hindenburg zen lehendakaria. Frantziko egoera ez zen, ezegonkortasun politiko iraunkorra emaitza izango lukeen kontentagaitz sozialari bide eman zion, askoz hobea. ZER EGIN ZUEN ELIZAREN ALDE Bere erabilera XII mendetik hedatu zen eta denbora|eguraldi modernoetara arte, Pablo aita santua izanez tiaraz koroatu zuen azkena 1963an, aurrerago, Kontzilioaren ondoren Vatikanoa II uko egingo luke bere erabilerara, baina bere ondorengoentzako bere erabilera aukerako utziz, Pablo VI-ren ordenamenduaren arabera pontifikatuaren hasierak "coronación".59" deitzen jarraitu zuen "Hemendik aurrera aita santuak uko egingo lukete koroatzera eta tiararen ohiko erabilerara, hura "Igualmente pontifikatua".60-aren hasiera emateko zeremoniagatik" ordezkatuz, Juan Pablo II-k, "koroatzea" terminoa oraindik Universi Dominici Gregis Konstituzio Dogmatikoan zehar gehiago indargabetu zuen, tiara hirukoitza sinbolo komuna zen aita santuaren heraldikan, aita santuen armarri pertsonaletako beharrezko elementu bezala, kardinal hautatuaren armak osatuz edo haiei, hala ere, onar zezala hartan ere Benedicto XVI egin zuen halako praktikako aldaketa adierazgarria ezabatuz hura doradas.58 hiru zerrendarekin mitra zilarreztatuaren truke aldatuz. SAN AGUSTIN Aurelius Augustinus; Tagaste,  354  gaurko Aljeria - Hipona, joan  zaitezte. 430. Teologo latindarra. Pagano baten semea, Patrizioaren, eta kristau baten, Mónica-ren, San Agustín-ek bere jaiotze-hiriko bere heziketa|alderdia|eraketa hasi zuen eta Madauro-ko erretorika estudiatu zuen. Bere Idazteen lehen irakurketak desengainatu zion eta inposatutako eta arrazoian ez sortutako federanzko bere mesfidantza azentuatu zuen. Gaitzaren arazoari buruzko bere kezka, bere bizitza guztia lagunduko liokeena, erabakigarria izan zen manikeismoari bere atxikitzean. Doktrina horren zabaltzean lan eginda izan zituen Cartago-n (374-383tan) etorria, Erroma (383) eta Milan (384). Plotino-ko beharbada, neoplatónicosen irakurketak|irakurgaiak uste osoak ahuldu zituen San Agustín-en maniqueísta-ak eta funts jainkotiarraren|zoragarriaren eta gaitzaren naturaren bere sortzea|ikuskera aldatu zuen. «Jainko argia, ezertako dena mendean dagoen eta ez dago mendeaneko substantzia espirituala, dela» ideiatik aurrera nahitaez Jainkoren mendean jarrita egonez, gauzek jatorria dutela ulertu zuen guzti bere Él-en izatea, hortaz gaitza galera bezala uler daiteke soilik bat ondo, absentzia bezala edo ez-izan, substantzia bezala inongo kasutan. Seinale jainkotiarra|zoragarria jasotzeari buruzko uste osoak erabaki zuen bere amarekin, bere semearekin eta Verecundo, Lonbardian, San Agustín-ek bere lehen lanak idatzi zituenean, bere lagunaren etxerako bere dizipuluekin erretiratzera. 387tan Ambrosio san-agatik bataiatzea eragin zitzaion eta bere burua sagaratu zuen behin betiko Jainkoren zerbitzura. Erroman bere amarekin, Mónica-rekin partekatutako estasia, gutxi gero hil zena, bizi izan zuen. 388tan behin betiko itzuli zen Afrikara. 391n Valerio apezpiku zaharrak, Jainkoren hitza, San Agustín-ek jaierarekin bete zuen eta izen handia balio izan zion zereginaren, fidelen artean predikatzeko misioaren kargua utzi zuenak, Hipona-ko apaiza ordenatu zuen; berezko denboran|eguraldian, sostengatzen zituen gaiztotutako heresiak eta zismaken kontrako ortodoxia katolikora, manikeoekin mantendu zituen eztabaidetan islatuta mehatxatzen zuten borroka, pelagianos-a, donatistas-a eta paganoak. Erroma Alarico-ko (410etako) godoen esku erortzerakoan, inperioaren ezbeharren arduraduna izateaz salatu zen kristautasunera, San Agustín-en piztutako erantzuna, La Ciudad de Dios-engan, istorio kristauaren filosofia handia daukanean, jasota, sortu zuen. Urteak bere bizitzako útimos-etan zehar joan zen Afrikako iparraren, bere apezpiku-hiriak ihes egin ez zuen, inbasio ankerretara|barbaroetara (429an hasita). Hipona-ren setioko hirugarren hilabetean, gaixo erori zen eta hil zen. Filosofia San Agustín-en pentsamenduaren gai zentrala da Jainkorekin arimaren, bekatuak galdutako eta grazia jainkotiarrak salbatutako, erlazioa, kanpoko munduak bi parteen|lekuen arteko bitartekokoa baino beste funtziorik betetzen ez duen erlazioarekin. Hortik bere izaera|karaktere bereziki espiritualista, filosofia greziarraren joera kosmologikoaren kontra. Santuaren lana planteatzen da izakiaren eta bere Sortzailearen, bere Aitormenek (400ek) esplizituki garatzen duten eskemaren, arteko elkarrizketa luze eta suharra bezala. CONTEXTU HISTORIKOA 429ko udaberrian, bandaloak (batzuei 80ko mila jatorri germaniarreko herria arimak), monarka jenialak, Genserico, gidatuta Penintsula Iberiarra utzi zuten eta Afrika latindarreko lur erromatarretan kokatu ziren. Bere agerpena mehatxu larria zen Inperioaren zorirako. Erroma Hiriaren hornikuntzetako iturri tradizionala ziren probintziez gabetuta geratzen zen eta honek eskasia eta gosea sufritzera arriskatzen zuen. Mediterraneoa espazio erromatar baketsua izateari uzten zen eta mendeak ondoren, Erroma Cartago-tik datorren arriskuari, gerra puniko urrunetan bezala, erakutsita berriro zegoen. ZER EGIN ZUEN ELIZAREN ALDE  ? Hipona-ko Apezpikua eta elizako (354-430etako) doktorea Bat lau doktoreen baina Eliza Latindarreko aitortuta|ezagututa. "Graziako Doktorea" Deituta . Jaia: Abuztuaren 28a; memoria. Jainko, teologoak bilatzen dutenen patroia, inprimategiaren|inprimatzearen. Maiz agertzen da ikonografian bihotzarekin maitasuneko Jainkogatik errez

1 ebaluaketa

NEWMAN KARDENALA

John Henry Newman, bere denborakogarrantzitsuenen bat, Londresen jaio zen 1801ean. Sei anai-arrebako zaharrena zen eta nerabea zenean bere bizitza Jainkori ematea erabaki zuen.

Oxfordeko Trinity College-arengan estudiatu zuen. 1824an apaiz anglikanoa egin zen. Akademikoa goi-karguduna izatera heldu zen Oriel College-arengan. High Church, joera anglikano katolizismoaren hurbilekoena, deiarekin harremanetan han sartu zen. Hartako orduan talde oso minoritarioa.

1841etan, Óxford-en unibertsitatean eta 42 apezpiku anglikanorengan bere lanetako bat kondenatu zuten hura katolikoegi hartzeko. Newman erretiratu zen eta bere Fedearen edukiaren gaineko kontura ikertzen hasi zuen. Hiru urtetan gero katoliko egin zen.
1889an aita santua XIII Leon izendatu zuen kardinala. Gutxi gero, 89 urteetan, Birminghamen hil zen.
Valero jack-a
Bozeramaile dohatsutzea Newman kardinala
Bere bizitzaren "amaieran, bere pentsamendua laburtzeko, hartako bereko esan zuen hamarkadetan zehar borroka egin zuela liberalismo erlijiosoaren kontra, erlijioa bai beste bat hain ona dela ideiaren kontra. Egiazko erlijioa aukeratzeko sentimenduak gidatu behar direla, egiazko erlijioa ez balitz egongo bezala, ideiaren kontra".Newman kardinala da anglikanoek, bere jaia abuztuaren 11n ospatzen dutenek, ere oso estimatuta.
Bere biografoen arabera John Henry Newman historiarapasatu zen erantzunak mundu bati sekularizazioko prozesuan ematea jakin zuelako eta fedearen eta arrazoiaren arteko erlazioko aitzindari bat izan zelako. Beharbada horrengatik, Benedicto XVI bere miresle zaharrenen bat da.
Valero jack-a
Bozeramaile dohatsutzea Newman kardinala
"Benedicto XVIk Newman-en irudia estudiatu du hamarkadetan zehar eta ibilgailu ona izan daitekeela ulertu du Eliza katolikoaren gainean eta fedearen gaineko XXI mendeko jendeari oro har hitz egiteko". Ere bitxia da bere dohatsutzea lortzeko aurkeztu den miraria. Dena hasi zen 2000ean igorritako telebista-programa bati esker. Hartan orduan Bostongo, Jack Sullivan-ek, bizkarrezurraren gaixotasun larria pairatzen zuen eta ia baliogabe zegoen.
Valero jack-a
Bozeramaile dohatsutzea Newman kardinala
"Sullivan jack-a EWTN-a kanaleko programa ikusten ari zen 2000eko ekainaren 26an eta apaiz hura kardinalaz hitz egitea entzun ondoren Newman-ek esan zuen: "Newman Kardinala, mesedez, nire minetako sendatu ahal izango nindukezu ordenatu ahal izateko diakonoa? ", eta bere gaixotasuna berehala desagertu zen".
KONTEXTU HISTORIKOA

Politikan, aurreko mendearen ideia berriek oinarriak ezarriko lituzkete bira burgesetarako, inperialismoaren bitartez munduagatik zabalduko liratekeen eta ituna, bere garaipena saihesteko, sufragio unibertsala utziko lioketen mugimendu langileenarekin bilatuko lukeen biretarako; filosofian, agertuko lirateke pentsamendu-korronte garaikide gehienen printzipioak, idealismo absolutua bezala korronteak, materialismo dialektikoa, nihilismoa eta nazionalismoa; arteak atzeratuko luke Banguardización-prozesua hastean baina inpresionismoa bezala mugimenduak zimendatuta erabakiko lituzke.

Aldaketa iragarritako eta iraganean sabelean hazitako baina egingo liratekeenak. Bizitzaren eremu guztietako aldaketak eta ezaguera. Izaera guztien birek bere lekua izango lukete. Zientzia eta ekonomia elikatuko lirateke, William-ek 2 Whewell,1-a 1833an sortuta muga "zientifikoa" funtsezko parte izango litzateke garaiaren hizkuntzako; ekonomiak bi bira industrial sendo sufrituko lituzke, lehen gertatuta 1750en eta 1840ren, eta 1880 eta 1914 bitartean bigarrenaren artean .

ZER EGIN ZUEN ELIZAREN ALDE ?

Newman-ek unibertsitatea inauguratu zuen 1854ko azaroaren 3an, lehen kategoriako irakasle taldearekin eta ikasle-esku bete batekin. Newman-eranzko Dublingo (Cullen-eko) artzapezpikuak sentitzen zuen mesfidantzak azken honen lana, azkenik errektoretzari 1858ko azaroan uko egin zionaren, asko oztopatu zuen.  Birmigham-en, Ingalaterran, John Henry Newman Dohatsuarengan, bere fedearen historiaren ikerketek ezagutzera eraman zuten kristautasunaren erroak, bere konbertsioaren ondoren, apaiz bezala balio izan zion Eliza Katolikoan eta Kardinal bezala geroago dauden apaiz anglikanoarengan.